Doğup büyüdüğü toprakların kadim kültürünü kaleminden, sazından, sözünden süzülenlerle cömertçe besleyen; tezenesiyle titrettiği nice gönüllerin tercümanı olan büyük halk ozanı Âşık Veysel’i ölümünün 49. yılında saygı ve özlemle anıyoruz.
Âşık Veysel hakkında:
Âşık Veysel Şatıroğlu, 1894 yılında Sivas’ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya geldi. Annesi Gülizar, babası “Karaca” lakaplı Ahmet adında bir çiftçiydi.
Veysel’in iki kız kardeşi, yörede yaygınlaşan çiçek hastalığına yakalanarak yaşamlarını yitirdi. Ardından Veysel de yedi yaşında aynı hastalıktan dolayı iki gözünü de kaybetti. Kendi anlatımına göre:
“Çiçeğe yatmadan evvel anam güzel bir entari dikmişti. Onu giyerek beni çok seven Muhsine kadına göstermeye gitmiştim. Beni sevdi. O gün çamurlu bir gündü, eve dönerken ayağım kaydı ve düştüm. Bir daha kalkamadım. Çiçeğe yakalanmıştım… Çiçek zorlu geldi. Sol gözümde çiçek beyi çıktı. Sağ gözüme de, solun zorundan olacak, perde indi. O gün bugündür dünya başıma zindan.”
Babasının, Âşık Veysel’e oyalanması için aldığı bağlamayla önce başka ozanların türkülerini çalmaya başladı.
1930 yılında Sivas Maarif Müdürü olarak görev yapan Ahmet Kutsi Tecer ile Kutsi Bey tarafından düzenlenen bir şairler gecesinde tanıştı. Kutsi Bey tarafından verilen destek ile birçok ili dolaşmaya başladı.
Âşık geleneğinin son büyük temsilcilerinden olan Âşık Veysel, bir dönem yurdu dolaşarak Köy Enstitüleri’nde saz hocalığı yaptı. 1965 yılında özel kanunla maaş bağlandı.
1970’li yıllarda Selda Bağcan, Gülden Karaböcek, Hümeyra, Fikret Kızılok ve Esin Afşar gibi bazı müzisyenler Âşık Veysel’in deyişlerini düzenleyerek yaygınlaşmasını sağladı.
İki kere evlenen Âşık Veysel, 8 sene Esma isimli eşi ile evli kalır. Bu evlilikten bir oğlu ve bir kızı olur. Oğlu, on günlükken vefat eder, kızı Elif de fazla yaşamaz. Karısı Esma tarafından terkedilince acısını şu şekilde şiirlere döker:
Bir vefasız zalim yâre bağlandım
Tarih üç yüz otuz beşte evlendim
Sekiz sene bir arada eğlendim
Zalim kâfir yetim koydu kuzumu
İkinci evliliğini Gülizar hanımla yapar ve bu evlilikten 7 çocuğu olur.
Âşık Veysel’in çocuklarından öğretmen olan Bahri Şatıroğlu, babasının yaşamını gün gün kaleme almış ve pek çok çalışmaya kaynak kişi olarak katılmıştır. Ayrıca babasının saz ve söz geleneğini sürdürmektedir.
Eserlerinde Türkçesi yalındı; yaşama sevinciyle hüzün, iyimserlikle umutsuzluk şiirlerinde iç içeydi.
Doğa, toplumsal olaylar, din ve siyasete ince eleştiriler yönelttiği şiirleri de vardı. Şiirleri, Deyişler (1944), Sazımdan Sesler (1950), Dostlar Beni Hatırlasın (1970) isimli kitaplarında toplandı.
1973 yılında akciğer kanseri sonucunda vefat etti.
Ölümünden sonra Bütün Şiirleri (1984) adıyla eserleri tekrar yayınlandı.
Sivas Sivrialan Köyü’nde bulunan Halk Ozanı Âşık Veysel Şatıroğlu’nun evi, Kültür Bakanlığı tarafından 1979 yılında kamulaştırılmış ve 1982 yılında müze olarak ziyarete açıldı.
Kendini Yazdıran Sanatkâr: Âşık Veysel
İBB Yayınları’nca hazırlanan; Âşık Veysel dostlarının toplumumuza ve dünya insanlığına armağanı olan Âşık Veysel kitabında yer alan “Kendini Yazdıran Sanatkâr: Âşık Veysel” bölümünden önemli notları sizler için derledik.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun onuncu yılı, Veysel’in hayatında çok önemli bir dönüm noktasıdır. O güne kadar usta malı deyişler söyleyen Veysel’in bu yıl dönümü dolayısıyla Nahiye Müdürü Ali Rıza Bey’in de teşvikiyle dili çözülmüş ve “Türklerin ihyası Hazret-i Gazi” dizesiyle başlayan ilk şiirini söylemiştir. Nahiye Müdürü şiiri çok beğenmiş ve “Veysel’e bir faydası dokunur” düşüncesiyle Ankara’ya göndermiştir. Şiirin gönderilmesinin üzerinden aylar geçer ama bir haber gelmez. Bunun üzerine Veysel şiirini bizzat kendisi Ata’ya ulaştırmak üzere yola çıkmaya karar verir.
O günlerdeki yol arkadaşı Cort İbrahim (Tutuş) ile 1934’ün başlarında yola çıkarak üç ay sonra Ankara’ya ulaşırlar. Ümitlerin tükendiği noktada Mustafa isimli bir milletvekilinin delaletiyle Hâkimiyet-i Milliye gazetesinin yolunu tutarlar. Oradaki kişi -muhtemelen gazetenin yazı işleri müdürü- Veysel’in şiirini dinler ve çok beğenir. Ertesi gün, yani 1 Nisan 1934’te Hâkimiyet-i Milliye’de, “Bir Saz Şairi: Âşık Veysel” başlığı altında bir sunuş yazısıyla birlikte Veysel’in ilk şiiri okurla buluşturulmuş olur.
Aynı gazetenin 3 Nisan 1934 tarihini taşıyan nüshasının ilk sayfasında Âşık Veysel’in bir fotoğrafı ile şiirine ilişkin bir değerlendirme yazısı daha yayımlanır. Veysel, bu ilk şiiri ve daha sonra üretecekleriyle Atatürk ve Cumhuriyet ideallerini benimsemiş, onların savunuculuğunu yapmış biri olarak kayıtlara geçecektir.
Âşık geleneğinin son büyük temsilcilerinden olan Âşık Veysel, “Güzelliğin On Par’etmez”, “Kara Toprak”, “Dostlar Beni Hatırlasın” ve gönüllere dokunan nice türküleri ile nesilden nesle yaşayacak büyük bir ozan…
UNESCO’nun 41. Genel Konferansı kararıyla, “Duru ve arı bir dille yazdığı şiirlerinde yansıttığı vatanseverlik, hoşgörü, yaşama sevinci ve sevgi mesajlarıyla hem kendi dünyasını aydınlatan hem de bugünlere ışık tutan dünya çapında bir halk sanatkârı olarak Âşık Veysel”in 2023 yılı anma programları kapsamında, ölümünün 50. yıl dönümünde dünyanın her köşesinde anılacak olması da ünlü ozanın taşıdığı evrensel değerlerin göstergesidir.
Âşık Veysel’i Anma Etkinlikleri:
Âşık Veysel, vefatının 49. yıl dönümünde İstanbul’da düzenlenecek çeşitli etkinliklerle anılacak.
Âşık Veysel Belgesel Gösterimi / 21 Mart 2022, Saat: 19.00 – Müze Gazhane, T Atölye
Coşkun Karademir “Âşık Veysel Türküleri” / 21 Mart 2022, Saat: 20.00 – Cemal Reşit Rey Konser Salonu
İBB Türk Halk Müziği Topluluğu “Âşık Veysel Türküleri” / 23 Mart 2022, Saat: 20.00 – Sefaköy Kültür ve Sanat Merkezi
Âşık Veysel Anma Gecesi – 28 Mart 2022, Saat: 19.30 – Cemal Reşit Rey Konser Salonu
Âşık Veysel “Uzun İnce Bir Yoldayım” Şiir Dinletisi – İş Sanat Online
