Mustafa Kemal Paşa’nın 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan hareketle Samsun’a çıktığı tarihi yolculuktan başlayarak Milli Mücadele sürecini gün gün ela alan Paşa’nın Rotası kitabından: İstanbul’dan Samsun’a.
Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919’daki durumu Nutuk’ta şöyle özetliyordu: “Ağır bir mütareke imzalanmış, millet yorgun ve yoksul, ordu silahsızlandırılmış, yöneticiler âciz ve şahsiyetsiz, İtilaf Devletleri’nin askerleri ülkenin dört bir yanına yerleşmişti. Mustafa Kemal tek çözümün ulus egemenliğine dayanan bağımsız bir Türk devleti kurmak olduğunu düşünüyor ve bu görüşünü “ya istiklal ya ölüm” sloganıyla özetliyordu.
16 Mayıs 1919 Cuma
İngilizlerin şikâyeti üzerine Doğu Karadeniz’deki Müslüman çetelerin Rum halkını rahatsız ettiği iddialarını incelemek ve gerekli önlemleri almak göreviyle 9. Ordu Birlikleri Müfettişliği’ne atanan Mustafa Kemal
Paşa, karargâhındaki 23 kişiyle birlikte Bandırma Vapuru’yla İstanbul’dan hareket etti. Paşa’ya verilen görev talimatında, Mondros Mütarekesi gereğince ordunun elindeki fazla silahları toplamak ve Doğu Anadolu’da kurulduğu söylenen şûra yönetimlerini dağıtmak da vardı.
17 Mayıs 1919 Cumartesi
Bandırma Vapuru, fırtınalı bir havada İnebolu’ya vardı. Burada durmayarak gece Samsun’a doğru devam etti. İşgal haberini verirken sansür emirlerine uymadıkları gerekçesiyle Tasviri Efkâr ve Yeni Gazete 24 saat süreyle kapatıldı. Yurdun birçok yerinde mitingler yapıldı, İstanbul’a telgraflar çekilerek İzmir’in işgali protesto edildi.
18 Mayıs 1919 Pazar
Bandırma Vapuru Sinop’a ulaştı. Mustafa Kemal Paşa, mutasarrıflıktan İzmir’in 15 Mayıs’ta işgaliyle gelişen olayları, bu arada Damat Ferit Hükümeti’nin istifasını öğrendi. Karadan Samsun’a yol olmadığı öğrenilince, gemi kıyıyı izleyerek Samsun’a doğru hareket etti.
19 Mayıs 1919 Pazartesi
16 Mayıs’ta Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan ayrılan Mustafa Kemal Paşa ve karargâhındakiler, sabah saat yedide Tütün İskelesi’nde Samsun’a ayak bastılar. Mülkî ve askerî ileri gelenler tarafından karşılandılar. Sonradan Gazi Müzesi yapılan bir Rum otelinde karargâh kuruldu. Mustafa Kemal Paşa, teftiş bölgesindeki idareci ve kumandanlardan bölgelerindeki asayiş durumunu bir telgrafla sordu. Mustafa Kemal Paşa, bir İngiliz kontrol birliğinin bulunduğu Samsun’da, altı gün boyunca İstanbul Hükümeti’yle görevleri hakkında ilgili yazışmalar yaptı.
25 Mayıs 1919 Pazar
Samsun’da kendisini güvende hissetmeyen Mustafa Kemal ve yanındakiler, yollarda zaman zaman bir İsveç halk şarkısından uyarlanan “Dağ Başını Duman Almış”ı söyleyerek Havza’ya geldi. Karargâh için hazırlanan ve günümüzde müze olan Mesudiye Oteli’ne yerleşti. Kasabanın ileri gelenlerini kabul etti. Ertesi gün, İngiliz Muhipler Cemiyeti Başkanı Sait Molla’nın İngiliz himayesi istemesini öneren
mektubuna karşı illere ve mutasarrıflıklara bir genelge göndererek “Millî bağımsızlık ve siyasetimizin kurtarılması, milletin bir bütün olarak savunması ile kabil olacaktır” diyecekti.
28 Mayıs 1919 Çarşamba
Mustafa Kemal, Yunan işgalinin genişlemesi üzerine, üç gün süreyle büyük ve coşkun protesto gösterilerinin yapılması, büyük devletlerin temsilcilerine ve hükümete etkili telgraflar gönderilmesi talimatını verdi. Havza’da Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu.
29 Mayıs 1919 Perşembe
3., 1. ve 20. kolordulardan, İtilaf Devletleri’nin Samsun ve Trabzon gibi Karadeniz kıyılarını işgal ihtimaline karşı savunma tedbirleri alınması istendi. Mustafa Kemal Paşa, Havza’dan kumandanlarla ve hükümetle başka yazışmalar da yaptı. İngilizlerin isteğiyle hükümet tarafından İstanbul’a çağrılırsa da gitmeyi reddedecekti. Samsun yoluyla İstanbul’a gönderilecek 10.000 süngü kolu ile 12 top kamasına el koydu. Samsun-Amasya ve Samsun-Ankara yolu üzerinde önemli bir geçit yeri olan Havza, eşkıyaların da at oynattığı bir merkezdi.
Bundan sonra Amasya Genelgesi, Erzurum ve Sivas kongreleriyle devam eden ve Büyük Taarruz ile taçlanan Millî Mücadele’yi gün gün takip etmek isterseniz Paşa’nın Rotası kitabına buradan ulaşabilirsiniz.
