Baharın gelişi olarak kutlanan Nevruz Bayramı’na yaklaşıyoruz. Peki Nevruz nedir ve ne zaman kutlanır? İşte Nevruz Bayramı ile ilgili bilinmeyenler ve tarihteki yeri.
Kelime anlamı Farsça’da “yeni gün” olan Nevruz, “yılın ilk günü” anlamına geliyor. Türk lehçelerinde Nevruz’un “ulusun ulu günü”, “ilk gün”, “yeni gün” gibi kullanımları da bulunuyor. Nevruz ne zaman? sorusunun cevabı bölgeye ve topluma göre değişse de genel olarak Nevruz 21 Mart’ta başlıyor, 22 Mart ve 23 Mart günlerinde devam ediyor. Nevruz’un başlangıcı kabul edilen 21 Mart’ın önemi ise bugün gece ile gündüzün eşitlenmesi, karların erimesi, havaların ısınmaya, göç eden kuşların yuvalarına dönmeye başlamasından geliyor… Bütün varlıklar için uyanış, diriliş günü olarak kabul edilen bu özel gün, tüm kültürleri kucaklamaya bugün de devam ediyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi olarak bu yıl Türk Dünyası Kültür Mahallesi’nde bulunan Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, RF Tataristan ve RF Başkortostan evlerinde Nevruz’u felsefesine yakışır şekilde hep birlikte kutluyoruz. Dans gösterilerinin, Türk Nevruz ritüellerinin uygulanacağı etkinlikler boyunca Nevruz’a özel hazırlanan yemekleri de tadabilirsiniz.
Nevruz’un kısa tarihi
Nevruz’un tarihi, Buzul Çağı’nın bitmesinden hemen önceki 15.000 yıl öncesine kadar uzanıyor. O çağlarda mevsimler insanoğlunun hayatında oldukça önemliydi ve her şey mevsimlerle ilgiliymiş. Karlı, soğuk ve zor geçen bir kışın ardından açan çiçekler, yeşillenen doğa insanoğlu için bolluk demekmiş. Nevruz’un mitolojik bir yanı da var. Öyle ki Nevruz kutlamalarını başlatanın İran’ın mitolojik hükümdarlarından Kral Cemşid olduğu biliniyor. Ayrıca Nevruz, Hz.Ali’nin hem doğum günü, hem de Hz.Fatima ile evlendiği, yaradılışın sevgi ve mutluluğun alevlendiği, yeşerip boy verdiği bir gün olarak biliniyor.
Türk kültürlerinde Nevruz
Nevruz, Yenisey-Orhun çevresinden, Altaylara, oradan da Hun Türklerinin Avrupa’ya geçmesiyle Macaristan’a ve Balkanlar’a ulaşmış. 800’lü yıllardan itibaren Hazar’ın güneyinden Anadolu’ya ve Mezopotamya’ya taşınarak daha geniş bir coğrafyaya yerleşmiş. Anadolu ve Orta Asya Türklerinde Nevruz, tüm bilinen anlamları dışında yani varlıklar için uyanış, diriliş günü olmasının yanı sıra aynı zamanda bir kurtuluş günü. Yani Ergenekon’dan çıkış. İşte bu nedenle bugün Türklerde Nevruz, yeni yılın başlangıcı olarak kabul edilmiş ve günümüze kadar kutlanmış.
Orta Asya’daki Türk topluluklarından Azeri, Kazak, Kırgız, Türkmen, Özbek, Tatar, Uygur Türkleri, Anadolu Türkleri ve Balkan Türkleri hâlâ Nevruz geleneğini canlı olarak günümüze kadar yaşatmayı başaran kültürlerden.
Nevruz’un Türk topluluklarındaki karşılığı
Uygur Türkleri; Yeni Gün
Gagavuzlar; İlkyaz
Altay Türkleri; Cılgayak Bayramı
Hakas Türkleri; Cılsırtı, Ulu Kün
Azerbaycan; Ergenekon, Bozkurt Bayramı
Başkurt Türkleri; Ekin Bayramı
Doğu Türkistan; Yeni Gün, Baş Bahar
Türkmenler; Teze Yıl
Karaçay-Malkar Türkleri; Gollu, Gutan, Saban Toy, Tegri, Toy
Kazan Türkleri ve Karakalpaklar; Ergenekon Bayramı
Nevruz, Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi’nde
2010’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanmakta olan Pers kökenli bu şenliği, Dünya Nevruz Bayramı ilan etti. Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu aynı zamanda bu özel günü Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi’ne dahil etti. 2010’dan bu yana Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 21 Mart’ı “Dünya Nevruz Bayramı” olarak kabul ediyor.
Nevruz ritüelleri ve Nevruz yemekleri yazılarımızı okumayı unutmayın!
