Aristoteles’in, bazı kuşların kış uykusuna yattığını veya başka türlere dönüştüğünü düşündüğünü; kuşların binlerce kilometrelik göç yolculuğuna dair en çarpıcı kanıta ise leyleğin boynunda yer alan bir uzantıyla ulaşıldığını biliyor muydunuz? İstanbul semalarını şenlendiren göç yolculuğunun az bilinen detaylarını sizler için derledik.
İstanbul, Batı Palearktik Bölge’de yer alan en önemle kuş göç yollarından biri. İstanbul’da yapılan kuş göç çalışmalarına göre ilkbahar ve sonbaharda yaklaşık 400 bin leylek, 200 bin yırtıcı kuş, yüz binlerce ötücü kuş, su kuşu ve kıyı kuşu kentin farklı noktaları üzerinden göç ediyor.
İstanbul Boğazı’nda her yıl ilk ve sonbahar aylarında yüz binlerce kuş Afrika ve Avrupa kıtaları arasında gidip gelirken kentin gökyüzünü, ormanlarını, tarım alanlarını ve sulak alanlarını kullanırlar. Süzülerek göç eden kuşlar ilkbaharda Sarıyer sırtlarında ve tepelerinde, sonbahar da Çamlıca tepeleri ve Beykoz sırtlarında izlenir. Sonbahar mevsiminde leyleklerin Afrika’ya uzanan yolculuklarının önemli bir durağı Büyükçekmece tepeleridir.
İstanbul’da yapılan kuş göç çalışmalarına göre ilkbaharda ve sonbaharda yaklaşık 400 bin leylek, yaklaşık 200 bin yırtıcı kuş ve yüz binlerce ötücü kuş türü, su kuşu ve kıyı kuşu göç etmektedir.
Kuşların Göç Tarihi
İnsanların bazı kuşların sonbaharda yok olup ilkbaharda tekrar ortaya çıkışlarının farkına vardıkları çok eski devirlerden beri göç olayı ile ilgili çeşitli teoriler ortaya atılmıştır. Kuş popülasyonlarının yılın bir bölümünde ortadan kaybolmasını açıklamaya çalışan teoriler 19. yüzyıl başlarına kadar hayalperest kalmıştı. Aristoteles, bazı kuşların kış uykusuna yattığını veya başka türlere dönüştüğünü düşünüyordu.
Kuşların göç ettiklerine dair en çarpıcı kanıta 1822’de rastlandı; Almanya’da bir avcının vurduğu leyleğin tuhaf bir uzantısı vardı: Boynuna saplanıp kalmış bir ok. Bu ok, Orta Afrika kökenliydi ve doğa bilimciler, leyleğin binlerce kilometrelik bir yolculuk yaptığı sonucuna vardı. 1906’da kuş gözlemcileri leyleklerin ayaklarına halkalar takmaya ve Sahraaltı Afrika’da kışı geçirdikleri yerleri öğrenmeye başladı.
Süzülen Kuşların İstanbul Yolu
İstanbul Boğazı süzülerek göç eden kuşlar için en önemli göç noktalarındandır. Kuşlar ilkbaharda üreme ve beslenme amacıyla güneyden kuzeye, sonbahar döneminde yuvalarından ayrılarak bu hareketin tam tersi yönde göç ederler.
Bu göç hareketi karalar üzerinden yükselen sıcak hava akımları vasıtasıyla minimum enerji-maksimum yol mantığıyla gerçekleşir. Karaların bittiği noktalarda ise yine minimum enerji harcamak için kara parçalarının birbirine yakın olduğu dar boğazları tercih ederler. İstanbul Boğazı bunun dünya üzerinde en önemli örneklerinden birisidir. İstanbul Boğazı’nda ilkbahar göçü Sarıyer sırtlarından, sonbahar döneminde ise Toygar Tepe ve Çamlıca tepelerinden rahatça izlenebilmektedir.
İstanbul’un 500 yıllık kuş tarihine kaynaklık eden İstanbul’un Kuşları kitabına buradan ulaşabilirsiniz.
Kaynak: İstanbul’un Kuşları
