Serbest zamanlarında spor, sanat, bilim gibi farklı alanlarda atölye veya kulüp etkinliklerine düzenli olarak katılan çocukların okulda daha başarılı olduklarını, kendilerini daha yetkin ve özgüvenli hissettiklerini ve geribildirim vermek, liderlik yapmak gibi grup süreçlerine ilişkin deneyimleri daha fazla tecrübe ettiklerini, hatta ileri yaşlarda gönüllü etkinliklere katılım, oy verme gibi toplumsal sorumlulukları daha fazla yerine getirdiklerini ortaya koyan sayısız araştırma bulunuyor.
Buna karşın, nüfusunun %20’si 0-17 yaş arasında olan ve Avrupa’nın en genç nüfuslu ülkesi konumunda bulunan ülkemizde, ev ödevi yapmak çocukların %86’sı tarafından dile getirilen en sık yapılan serbest zaman etkinliğiyken, %62’si en sık televizyon seyrettiğini söylüyor.
2013 yılında gerçekleştirilen bir diğer çalışmada, İstanbul’un kentsel alanlarında yaşayan ve devlet okullarına giden 6-11 yaş arasındaki 800’e yakın çocuğun okul dışındaki zamanlarını nasıl değerlendirdikleri araştırılmış. Günde 3-4 saat televizyon seyreden çocukların oranı %30 civarında… Çocukların %73’ü müze/sergiye, %49’u tiyatroya, %48’i sinemaya hiç gitmediğini bildiriyor. Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi ne kadar yüksekse çocukların televizyon karşısında geçirdikleri vakit o kadar az ve müze/sergi, tiyatro ve sinemaya gitme sıklığı da o kadar fazla.
Çocukların sanat 
atölyelerine katılmalarında ailelerin tutumları da belirleyici. Wallace Vakfı’nın raporuna göre, düşük gelirli ailelerdeki yaygın bir görüş, kültür-sanat etkinliklerinin okul başarısı için faydalı olamayacağı ve uzun vadede mesleki bir beceri kazandıramayacağı yönünde. Dolayısıyla çocukların sanat etkinliklerine katılmamaları bu aileler için kaygı unsuru oluşturmuyor.
Son 20 yıldır yapılan global araştırmalar, özellikle dezavantajlı ailelerdeki çocukların sanat temelli programlara katıldığında okulu terk etme oranının beş kat azaldığını, üniversiteden mezun olma şanslarının iki kat arttığını ve genç yetişkinlik yıllarında oy kullanma gibi vatandaşlık sorumluluklarını daha çok yerine getirdiklerini gösteriyor.
Bunun yanı sıra sanat atölyeleri, yetenek temelli görülüyor. Bu algıyı değiştirmek üzere ailelere çocuklarının sanat yoluyla planlama, zaman yönetimi, özgüven, kendini tanıma, sebat etme gibi beceriler öğrenebilecekleri konusunda bilgilendirici çalışmalar ve girişimler yapmak, farkındalık yaratan seminerler ve faaliyetler düzenlemek önem taşıyor.
Gençlerin eğitim, sağlık ve istihdam olanakları ile siyasi ve sivil katılım içeren beş alandaki verilerini kriter alarak bir değerlendirme sunan Gençlik Gelişmişlik Endeksi’ne göre dünyadaki 183 ülke arasında Türkiye, 2016 yılında genel ortalamada 62. sırada yer alıyor. Beş alan içinde özellikle spor, sanat ve kültürel etkinliklerde yer almayı da içeren sivil katılımda Türkiye’nin 177’nci sırada yer alması, gençlerin toplumsal hayata bu gibi etkinliklerle ne kadar az katıldığını ortaya koyuyor.
Tüm bu veriler, İKSV’nin kültür politikaları çalışmaları kapsamında hazırlanan “Erken Çocukluktan Gençliğe: Sanatla Büyümek” raporundan. Aile ve okul hayatı dışında kalan serbest zamanlarda sanat etkinliklerine katılmanın çocuklar ve gençler (0-17 yaş) üzerindeki etkilerini gelişimsel bir bakış açısıyla ele alan rapor, Boğaziçi Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feyza Çorapçı imzasını taşıyor. Rapor ayrıca yerel yönetimlerin, kültür-sanat kurumlarının ve ailelerin, çocuk ve gençlerin gelişim süreçlerine katkı sağlayacak adımlar konusunda da öneriler sunuyor.
- Hayatlarının ilk yıllarından itibaren resim, müzik, hareket-dans gibi sanatsal etkinliklerle temas etmeleri, çocukların kimlik gelişimi, eğitim, kariyer ve sosyal yaşamlarını nasıl etkiliyor?
- Sosyal problemler sanat yoluyla odağa alındığında, çocuklarda etkisi ve toplumsal sorumluluk bilinçlerine etkisi nasıl oluyor?
- Ebeveynin, bebeğiyle ilişkisinde müzik ve dans ritmini andıran bir senkronizasyon, bebeğin hangi yetkinliklerine katkıda bulunur.
- Kelime öğrenmek ve dil yetilerini en erken yıllarda geliştirmek niçin önemli?
- Özellikle erkek çocuklarda sanat etkinliklerini sosyal norm ve sosyal statü ile bağdaştırmanın etkileri neler?
- Çocukları katıldıkları atölyelerde en çok motive eden; başarı hislerini ve özgüvenlerini perçinleyen şeyler neler?
Bu ve benzeri pek çok sorunun cevabı için çalışmayı daha detaylı incelemek isterseniz raporun tamamına İKSV’nin web sitesinden ulaşabilirsiniz.
