Edebiyatımızın koca çınarı: Yaşar Kemal

Anadolu insanının yaşamını destansı bir dille anlatan, Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilen ilk Türk yazar Yaşar Kemal’in hayatına dair notları derledik.

2015 yılında aramızdan ayrılan edebiyatımızın güçlü kalemi Yaşar Kemal’i ölüm yıl dönümünde sevgi, saygı ve özlemle anıyoruz.

 

Yaşar Kemal Kimdir?

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"Asıl adı Kemal Sadık Gökçeli olan yazar,  1926 yılında Osmaniye’nin Kadirli ilçesine bağlı Hemite köyünde doğdu.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"Ortaokulu son sınıf öğrencisiyken terk ettikten sonra ırgat kâtipliği, ırgatbaşılık, öğretmen vekilliği, kütüphane memurluğu, traktör sürücülüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük yaptı.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"1943’te bir folklor derlemesi olan ilk kitabı Ağıtlar’ı yayımladı.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu" 1951-63 arasında Cumhuriyet gazetesinde Yaşar Kemal imzası ile fıkra ve röportaj yazarı olarak çalıştı. Bu arada 1952’de ilk öykü kitabı Sarı Sıcak’ı, 1955’te ise bugüne dek kırktan fazla dile çevrilen romanı İnce Memed’i yayımladı.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"1973’te Türkiye Yazarlar Sendikası’nın kuruluşuna katıldı ve 1974-75 arasında ilk genel başkanlığını üstlendi. 1988’de kurulan PEN Yazarlar Derneği’nin de ilk başkanı oldu.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"Roman dışında hikâye, röportaj, deneme, fıkra, derleme gibi çok çeşitli türlerde eserler verdi.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"Eserlerinde özellikle Çukurova insanının yaşamını ve sıkıntılarını ele alan Yaşar Kemal, köy insanını onların içinden biri olarak anlattı. Ağıtlara, türkülere, tekerlemelere, atasözlerine ve halk söyleyişlerine çokça yer verdiği zengin sözcüklü, kısa cümleli, canlı ve temiz anlatımındaki şiirsel üslubu ile edebiyatımıza güçlü bir imza attı.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"“İnce Memed”, “Yılanı Öldürseler”, “Kuşlar da Gitti” romanlarının yazarı, kırkı aşkın dilde yayınlanan yapıtlarıyla, sadece Türk edebiyatında değil, dünya edebiyatında da önemli bir yere sahiptir.

wordpress icon pin ile ilgili görsel sonucu"Türkiye’de aldığı çok sayıda ödülün yanı sıra yurtdışında aralarında Uluslararası Cino del Duca ödülü, Légion d’Honneur nişanı Commandeur payesi, Fransız Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres nişanı, Premi Internacional Catalunya, Fransa Cumhuriyeti tarafından Légion d’Honneur Grand Officier rütbesi, Alman Kitapçılar Birliği Frankfurt Kitap Fuarı Barış Ödülü’nün de bulunduğu yirmiyi aşkın ödül, ikisi yurtdışında beşi Türkiye’de olmak üzere, yedi fahri doktorluk payesi aldı.

 

Kitapları

Öykü

Sarı Sıcak, İst.: Varlık, 1952
Bütün Hikâyeler, İst.: Cem, 1975

Roman

İnce Memed, 1. c., İst. Çağlayan, 1955; 2. c., İst:, 1969; 3. c., İst., 1984; 4. c., 1987
Teneke, İst.: Varlık, 1955
Orta Direk, İst.: Remzi, 1960
Yer Demir Gök Bakır, İst.: Güven, 1963
Ölmez Otu, İst.: Ant, 1968
Ağrıdağı Efsanesi, İst.: Cem, 1970
Binboğalar Efsanesi, İst.: Cem, 1971
Akçasazın Ağaları / Demirciler Çarşısı Cinayeti, İst.: Cem, 1974
Akçasazın Ağaları / Yusufcuk Yusuf, İst.: Cem, 1975
Yılanı Öldürseler, İst.: Cem, 1976
Al Gözüm Seyreyle Salih, İst.: Cem, 1976
Kuşlar da Gitti, (uzun öykü) İst.: Milliyet, 1978
Deniz Küstü, İst.: Milliyet, 1978
Hüyükteki Nar Ağacı, İst.: Toros, 1982
Yağmurcuk Kuşu / Kimsecik I, İst.: Toros, 1980
Kale Kapısı / Kimsecik II, İst.: Toros, 1985
Kanın Sesi / Kimsecik III, İst.: Toros, 1991
Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor – Alain Bosquet’le Görüşmeler, İst.:, Toros, 1993
Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, İst.: Adam, 1997
Karıncanın Su İçtiği, İst.: Adam, 2002
Tanyeri Horozları, İst.: Adam, 2002.
Çıplak Deniz Çıplak Ada, İst.: YKY, 2012
Tek Kanatlı Bir Kuş, İst.: YKY, 2013

Şiir

Bugünlerde Bahar İndi, İst.: YKY, 2010

Destansı Roman

Üç Anadolu Efsanesi, İst.: Ararat, 1967
Çakırcalı Efe, İst.: Ararat, 1972.

Kitaplaştırılan Röportajlar

Yanan Ormanlarda 50 Gün, İst.: Türkiye Ormancılar Cemiyeti, 1955
Çukurova Yana Yana, İst.: Yeditepe, 1955
Peribacaları, İst.: Varlık, 1957
Nuhun Gemisi (Bu Diyar Baştan Başa), İst.: Cem, 1971
Bir Bulut Kaynıyor, İst.: Cem, 1974
Allahın Askerleri, İst.: Milliyet, 1978
Röportaj Yazarlığında 60 Yıl , İst.: YKY, 2011
Çocuklar İnsandır, İst.: YKY, 2014

Kitaplaştırılan Makaleler, Söyleşiler, Derlemeler

Ağıtlar, Adana: Halkevi, 1943
Taş Çatlasa, İst.: Ataç, 1961
Baldaki Tuz, (1959-74 gazete yazıları) İst.: Cem, 1974
Gökyüzü Mavi Kaldı, (halk edebiyatından seçmeler, S. Eyüboğlu ile)
Ağacın Çürüğü: Yazılar-Konuşmalar, (der. Alpay Kabacalı) İst.: Milliyet, 1980
Yayımlanmamış 10 Ağıt, İst.: Anadolu Sanat, 1985
Sarı Defterdekiler: Folklor Derlemeleri, (haz. Alpay Kabacalı) İst.: Yapı Kredi, 1997
Ustadır Arı, İst.: Can, 1995
Zulmün Artsın, İst.: Can, 1995
Binbir Çiçekli Bahçe, İst.: YKY, 2009
Bu Bir Çağrıdır, İst.: YKY, 2012

Çocuk, İlk Gençlik

Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca, İst.: Cem, 1977
Sevmek, Sevinmek, İyi Şeyler Üstüne, İst.: YKY, Doğan Kardeş, 2014
Neredesin Arkadaşım, İst.: YKY, Doğan Kardeş, 2014
Yağmurla Gelen, İst.; YKY, Doğan Kardeş, 2014
Kalemler, YKY, Doğan Kardeş, 2016
Beyaz Pantolon, YKY, Doğan Kardeş, 2016
Yeşil Kertenkele, YKY, Doğan Kardeş, 2017

 

Ödülleri

1955 – “Dünyanın En Büyük Çiftliğinde Yedi Gün” adlı röportaj dizisi ile 1955 Gazeteciler Cemiyeti Başarı Armağanı (28 Temmuz 1955)
1956 – İnce Memed ile 1956 Varlık Roman Armağanı (20 Ocak 1956)
1966 – Teneke’den aynı adla uyarlanan oyunu ile 1966 İlhan İskender Armağanı (8 Ekim 1966)
1966 – Uzundere (Yer Demir Gök Bakır – Genç Oyuncular Tiyatro Topluluğu uyarlaması ) oyunu ile 1966 Uluslararası Nancy Tiyatro Festivali Birincilik Ödülü (23 Mayıs 1966)
1974 – Demirciler Çarşısı Cinayeti ile 1974 Madaralı Roman Armağanı (17 Nisan 1974)
1977 – Yer Demir Gök Bakır ile 1977 Fransa Eleştirmenler Sendikası” En İyi Yabancı Roman Ödülü”
1978 – Ölmez Otu ile 1978’de Fransa’da “En İyi Yabancı Kitap Ödülü”
1979 – Binboğalar Efsanesi ile 1979 Fransa “Büyük Jüri En İyi Kitap Ödülü”
1982 – Uluslararası Cino Del Duca Ödülü; Fransa (14 Ekim 1982)
1984 – Legion d’Honneur Commandeur payesi; Fransa (4 Mayıs 1984)
1984 – TÜYAP Kitap Fuarı Edebiyat Halk Ödülü (7 Kasım 1984)
1984 – Nokta Dergisi “Doruktaki Dokuz Edebiyat Ödülü”
1984 – İstek Vakfı “Yılın en Çok Okunan Yazarı Ödülü”
1985 – Sedat Simavi Vakfı “Edebiyat Ödülü” (9 Aralık 1985)
1986 – Kale Kapısı ile “1986 Orhan Kemal Roman Ödülü” (2 Haziran 1986)
1988 – TÜYAP Kitap Fuarı “Halk Ödülü” (10 Kasım 1988)
1988 – PEN Yazarlar Derneği Başkanlığı (3 Kasım 1988)
1988 – Fransa Kültür Bakanlığı “Commandeur des Arts et des Lettres” Nişanı (10 Mayıs 1988)
1989 – Beyoğlu Güzelleştirme ve Koruma Derneği Plaketi
1989 – Dil Derneği “Türk Dili Onur Ödülü”
1989 – 8. TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı Şükran Plaketi (11 Kasım 1989)
1990 – Adana Seyhan Belediyesi 2. Kültür Şenliği Şükran Plaketi
1990 – 9. TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı Şükran Plaketi
1991 – Seyhan Belediyesi 3. Kültür Şenliği Ödülü (4 – 9 Ekim 1991)
1991 – Strasbourg Üniversitesi Onur Doktorası (8 Kasım 1991)
1991 – Nokta Dergisi “Doruktakiler ’90 Ödülü”
1992 – 11. TÜYAP Kitap Fuarı Onur Yazarı (11 Kasım 1992)
1992 – Akdeniz Üniversitesi Onur Doktorası (20 Nisan 1992)
1993 – Antalya Altın Portakal Film Festivali, “Yaşam Boyu Altın Portakal Onur Ödülü” (17 – 20 Ekim 1993)
1993 – Adana Seyhan Belediyesi” 4. Kültür Şenliği Ödülü” ve Şükran Plaketi (9 Mayıs 1993)
1993 – Çukurova Gazeteciler Cemiyeti Şükran Plaketi
1993 – Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü (13 Mayıs 1993)
1993 – 5. Ankara Uluslararası Film Festivali “Sinemada Yaşar Kemal Ödülü” (21 Mayıs 1993)
1994 – Mülkiyeliler Birliği Rüştü Koray Armağanı (4 Aralık 1994)
1995 – Morgenavissen Jylaand-Pösten Ödülü (Kopenhag – Danimarka)
1995 – 68’liler Birliği Vakfı Hatırası
1996 – Nokta Dergisi “Doruktakiler ‘95 Ödülü” (18 Mart 1996)
1996 – Türkiye Yayıncılar Birliği “Düşünce Özgürlüğü Ödülü” (7 Kasım 1996)
1996 – Kanın Sesi ile “1996 Akdeniz Yabancı Kitap Ödülü” (Perpignan, Fransa)
1996 – Premi Internacional Catalunya Ödülü (Barcelona, İspanya) (18 Mart 1996)
1996 – Lillian Hellman / Dashiell Hammett Baskıya Karşı Cesaret Ödülü (New York, ABD)
1997 – Uluslararası Nonino Ödülü (İtalya) (25 Ocak 1997)
1997 – Kenne Vakfı “Düşünce ve Söz Özgürlüğü Ödülü” (Uppsala, İsveç)
1997 – Norveç Yazarlar Birliği Ödülü, Wole Soyinka ile ortak
1997 – Frankfurt Kitap Fuarı “Alman Yayıncalar Birliği Ödülü” (15 – 20 Ekim 1997)
1998 – Berlin Frei Üniversitesi Fahri Doktorası
1998 – Bordeaux Yayıncılar Birliği “Yabancı Edebiyat Ödülü”
2001 – Orhan Apaydın Demokrasi ve Barış Vakfı 2000 Yılı Ödülü
2002 – Almanya Yeşiller Partisi Onursal Başkanı (17 Mart 2002)
2002 – Türkiye Gazeteciler Cemiyeti “Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü” (8 Kasım 2002)
2002 – Ankara Bilkent Üniversitesi Fahri Doktorası (18 Mayıs 2005)
2002 – Bilkent Üniversitesi Öğrenci Konseyi Kültür Sanat Günlerine katılım şükran plaketi
2002 – PEN Yazarlar Derneği Şükran Ödülü
2003 – Çanakkale Uluslararası Troya Festivali, “2. Homeros Şiir Ödülü” (9 – 15 Ağustos 2003)
2003 – Soranos Dostluk Ödülü (Selanik) Hellenic – Turkish Conference in Perinatal Medicine, Yunanistan
2003 – Türkiye Yayıncılar Birliği “Yayıncılık Emek Ödülü” (12 Ekim 2003)
2004 – Dil Derneği, 3. İzmir Türkçe Günleri “3. Türkçeye Emek Ödülleri – Yayın Ödülü” (26 Eylül 2004)
2006 – Sabancı Üniversitesi 2005 – 2006 Akademik Yılı Kapanış Konferansı Konuşmacısı Şükran Plaketi (29 Haziran 2006)
2006 – İstanbul Kadıköy Belediyesi “1. Kadıköy Kitap Fuarı” Şükran Plaketi
2007 – Anadolu Halk Bilimleri ve Kültür Derneği “Özgür İnsan Ödülü”
2008 – Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü (29 Kasım 2012)
2008 – Kafkas Diasporası Onur Ödülü
2008 – Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesi Şükran Ödülü
2009 – Adana Kültür Ve Dayanışma Derneği AKDD 2009 Onur Ödülü
2009 – Boğaziçi Üniversitesi Fahri Doktorası (13 Mayıs 2009)
2009 – Çukurova Üniversitesi Fahri Doktorası (7 Ekim 2009)
2009 – Anadolu Üniversitesi “İmece 2009 Katılımlı Güzel Sanatlar ve Tasarım Sempozyumu” Teşekkür Beratı
2009 – Türkiye Diyabet Vakfı Onur Ödülü (13 Kasım 2009)
2010 – Çağdaş Gazeteciler Derneği Özel Onur Ödülü (28 Mart 2011)
2011 – Grand Officier dans l’Ordre National de la Légion d’Honneur Nişanı, Fransa (17 Aralık 2011)
2011 – Yeni Kuşak Köy Enstitüleri Derneği “Aydınlanma Onur Ödülü” (17 Nisan 2011)
2011 – Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Onursal Doktorası (23 Aralık 2011)
2012 – Ankara Çukurova Lobisi “4. Altın Turaç – Yılın yazarı Özel Ödülü” (5 Mayıs 2012)
2012 – İzmir Dikili Belediyesi “Nazım Hikmet Barış Ödülü” (1 Eylül 2012)
2012 – Troya Folklor Araştırmaları Derneği “Troya Kültür Sanat Ödülü” (13 Ocak 2012)
2012 – 80. Dil Bayramı Onur Ödülü, Dil Derneği (29 Eylül 2012)
2012 – Elih – Batman Dernekleri Federasyonu Şükran Ödülü
2012 – İstanbul Arel Üniversitesi “Yaşam Boyu Onur Ödülü”
2012 – BALEV “Beyaz Yaşam Ödülü” (22 Aralık 2012)
2013 – Türkiye Gazeteciler Cemiyeti 67. Kuruluş Yıldönümü Şükran Plaketi (11 Haziran 2013)
2013 – Ermenistan Kültür Bakanlığı Krikor Naregatsi Nişanı (4 Eylül 2013)
2013 – Arnavutluk Kültür Bakanlığı “Yaşar Kemal Edebiyatı’na Saygı – Yaşar Kemal Buluşması” (31 Mayıs 2013)
2013 – Norveç Edebiyat ve İfade Özgürlüğü Akademisi “Bjornstjerne Bjornson – Akademiet 2013 Ödülü” (9 Kasım 2013)
2013 – Kabataş Erkek Lisesi Şükran Plaketi (27 Şubat 2013)
2013 – Kafkas Abhazya Kültür Derneği Şükran Plaketi
2014 – Bilgi Üniversitesi Fahri Doktorası (12 Kasım 2014)
2014 – İstanbul Sarıyer Belediyesi “Beyaz Martı Edebiyat Onur Ödülü” (7 Aralık 2014)
2015 – Çukurova Sanat Girişimi “9. Uluslararası Çukurova Sanat Günleri Çukurova Ödülü” (18 Mart 2015)
2015 – Birleşik Hukukçular Kulübü “Ceride-i Kantar 2015 Onur Ödülü”