Kuruluşunun 100. Yılında Dâru’l-Elhân Sempozyumu Topkapı Sarayı’nda Gerçekleştirildi

Osmanlı Devleti’nin ilk resmi müzik okulu Dâru’l-Elhân kuruluşunun 100. yılı münasebetiyle Topkapı Sarayı’nda düzenlenen bir sempozyumla tüm yönleri ile ele alındı.

İBB Kültür A.Ş ve İbn Haldun Üniversitesi Medeniyetler İttifakı Enstitüsü tarafından organize edilen, İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün desteklediği Kuruluşunun 100. Yılında  Dâru’l-Elhân başlıklı sempozyum 9 Aralık Cumartesi günü, Topkapı Sarayı Müzesi Konferans Salonu’nda yapıldı. Saat 9.30’da başlayan ve açılış konuşmasını İbn Haldun Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Gündüz'ün yaptığı sempozyum üç oturum halinde gerçekleşti.

Oturum başkanlığını Doç. Dr. Yalçın Çetinkaya’nın üstlendiği birinci oturumda; Prof. Dr. Ruhi Ayangil Dâru’l-Elhân’daki dini müzik neşriyatı üzerine bir konuşma yaptı. Ayangil, yaptığı konuşmada, "Dâru’l-Elhân külliyatının arşivde araştırmacıların istifadesine açılmadığını, bu zengin malzeme üzerine daha derinlemesine akademik çalışmalar yapılabilmesi için arşivin sistematik bir şekilde yeniden tasnif edilmesi ve acilen araştırmacılara açılması gerektiğini" söyledi. Doç. Dr. Okan Murad Öztürk, Dârulmûsikî’den Dâru’l-Elhân’a konservatuvar kurma aracılığıyla Jön Türklerin musiki alanına nasıl bir müdahalede bulunduğunu eleştirel bir yaklaşımla ele alarak şöyle söyledi: "Elde ettiğim tespitlere göre, Garpçı-Türkçü Jön kadrolar, Garplılaşma yönündeki toplumsal dönüşüme hizmet eden ideolojik aygıtlardan biri olarak bir konservatuar kurmayı amaçlamışlardır." Doç. Dr. Erhan Özden, kimsesiz çocukların öğrenim gördüğü Dâruleytâm mekteplerindeki musiki müfredatını Dâru’l-Elhân’la karşılaştırmalı olarak ele alan bir konuşma yaptı. Dr. Miltiadis Pappas ise Zaharya’nın "Leyle-i zülfün dil-i" adlı Isfahan bestesini merkeze alarak Dâru’l-Elhân öncesi ve sonrasının izini Yunanca/Rumca müzik kaynakları ve nota mecmuaları üzerinden süren bir konuşma yaptı.

Birinci oturumun ardından; müzik alanında yaptığı araştırmalarla dikkat çeken Cemal Ünlü, Türk Ocağı İhtifali Heyeti adıyla konserler veren Dâru’l-Elhân üyelerinin Columbia kayıtlarından oluşan bir musiki ziyafeti sundu.

Doç. Dr. Ali Tan’ın başkanlık yaptığı ikinci oturumda ise ilk olarak Prof. Dr. Gözde Çolakoğlu Sarı, Dâru’l-Elhân muallimi İsmail Hakkı Bey'in besteci ve notacı kimliği üzerine kapsamlı bir sunum yaptı. Ardından Doç Dr. Cenk Güray, Dâru’l-Elhân derlemelerine yansıyan makam algısını tartıştığı sunumunda Türk halk müziği eserlerini karşılaştırmalı olarak ele aldı. Dr. Süleyman Şenel de Dâru’l-Elhân'dan günümüze taşınan ve bir kısmı da kaybolan Türkü plakları üzerine yaptığı konuşmasında arşiv çalışmalarındaki yetersizlikler hususunda Ruhi Ayangil'e katıldığını belirtti. Konuşması esnasında ayrıca söz konusu taş plaklardan örnekler de dinleten Şenel, İ.Ü. Devlet Konservatuarı'nın arşivinde yer alan 78 devirli plaklar üzerine yaptığı dinleme/istif/sayım ve kataloglama çalışmaları hakkında bilgi verdi. Şenel'in Dâru’l-Elhân kurucu hocalarından besteci ve ud virtüozü Ahmet Sedat Öztoprak’ın torunu müzisyen Sedat Öztoprak, bestekarın hayat hikayesi üzerine bir tebliğ sundu ve "Bugün konservatuarlardaki öğrenci kabul sınavlarında muhakkak eserlerinden örneklerin sorulduğu Ahmet Sedat Öztoprak gibi büyük bir müzisyenin mezarının bile kayıp olduğunu ve aile olarak yaptıkları tüm araştırmalara rağmen mezar yerini tespit edemediklerini" sözlerine ekledi. Öztoprak’ın sunumu ile birlikte udi Sertaç Eroğlu, merhum Sedat Öztoprak’ın terkîb ettiği Şölen makamında ve Türen usûlünde bestelediği bir saz eserini icrâ etti. 

Saat 16.30’da başlayan üçüncü oturum Doç. Dr. Okan Murad Öztürk tarafından yönetildi. Prof. Dr. Nilgün Doğrusöz, bir dönem Dâru’l-Elhân reisliği de yapan Ali Rıfat Çağatay’ın Türk müziğini kurumsallaştırma gayretleri üzerine tarihi verileri paylaştığı bir sunum yaptı. Ardından Prof. Dr. Ahmed Hakkı Turabî, Dâru’l-Elhân’da dini musiki dersleri, hocaları ve nota yayınları üzerine bir sunum yaptı. Doç. Dr. Güneş Ayas, ilk konservatuardan günümüze Osmanlı-Türk müziği geleneğiyle ilişki kurma biçimleri üzerine yaptığı konuşmada, "Dâru’l-Elhân’ın Türk müziği bölümünün kapatıldığı erken Cumhuriyet döneminde, siyasi ve ideolojik sebeplerle Osmanlı-Türk müziği geleneğinin dışlanmaya çalışıldığını, buna karşılık geleneğin mensuplarının zor şartlar altında da olsa bu geleneği yaşatmak için gayret gösterdiğini" söyledi. Oturumun son konuşmacısı Yrd. Doç. Dr. Hikmet Toker ise, tebliğinde "Dâru’l-Elhân'ın, Osmanlı Devleti’nin son döneminde oluşan Batı ve Türk müziklerini bir arada yaşatan kapsayıcı müzik politikasının bir göstergesi olduğu" tespitinde bulundu.

Verilen akşam yemeği arasının ardından sempozyumun son bölümünde ise Gönül Paçacı ve Yalçın Çetinkaya “Belgelerle Dâru’l-Elhân Kurum Tarihi ve Günümüze Yansıyanlar” başlığı ile bir söyleşi gerçekleştirdi. Söyleşide Paçacı, Dâru’l-Elhân'ın devamı olarak takdim ettiği ve 2012 yılında kurulan İ.Ü. Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama ve Araştırma Merkezi (OMAR) hakkında çeşitli bilgiler verdi.

Kuruluşunun 100. Yılında  Dâru’l-Elhân Sempozyumu, saat 20.00’de başlayan, Mustafa Doğan Dikmen’in Dâru’l-Elhân Külliyatı’ndan eserler icra ettiği konser ile son buldu.